مهم‌ترین عوارض چاقی

10 مهر مهم‌ترین عوارض چاقی

چاقی یکی از مشکلات و معضلات دنیای امروز است. متأسفانه امروزه افراد زیادی مبتلا به این بیماری هستند و از  عوارض چاقی رنج می برند. اضافه وزن ناشی از انباشت بیش از حد چربی در اندام های بدن است و عامل بسیاری  از بیماری‌ها اعم از بیماری‌های قلبی و عروقی؛ سکته مغزی؛ سکته قلبی؛ دیابت؛ فشار خون؛ آرتروز؛ مشکلات تنفسی؛ چربی خون و … است. چاقی خطر ابتلا به سرطان را افزایش می‌دهد.

برای تشخیص میزان چاقی و همچنین خطرات آن معیاری به نام معیار (Body Mass Index(BMI وجود دارد. عددی که این شاخص  نشان می‌دهد ملاک میزان چاقی افراد می‌باشد.

برای رفع مشکل چاقی روشهای مختلفی مانند ورزش؛ رژیم غذایی؛ جراحی چاقی؛ بالن معده و … وجود دارد.  ما در این مقاله به طرح و بررسی مهمترین عوارض و خطرات چاقی میپردازیم.

تعریف علمی چاقی  

در علم پزشکی چاقی بر اساس معیاری به نام BMI یا شاخص توده بدنی تعیین می‌گردد. بی ام آی از طریق  فرمول زیر محاسبه می‌گردد.

عددی که از فرمول زیر بدست می‌آید مشخص کننده میزان چاقی و خطرات آن است. این عدد با عوارض چاقی ارتباط مستقیم دارد. در تصویر زیر تقسیم بندی  علمی BMI مشخص شده است.

همانطور که در تصویر بالا مشاهده می‌کنید بازه نرمال بی ام آی در حدود عدد 18.5 تا 24.5 است. در صورتیکه  بی ام آی شما عدد 25 و بالاتر باشد شما دارای اضافه وزن هستید.

بی ام آی 30 و بالاتر نشان دهنده چاقی و همینطور بی ام آی 35 و بالاتر چاقی مفرط یا چاقی مرضی محسوب می‌گردد. معمولاً در بی ام آی بالای ۳۵ بیشترین میزان از عوارض چاقی را شاهد هستیم.

افرادی که دارای BMI بالا هستند معمولاً دچار بیماری‌های زمینه‌ای در اثر چاقی می‌شوند. معمولاً چاقی ناشی از  عوامل ارثی؛ فیزیولوژیکی و محیطی همراه با رژیم غذایی نادرست است.

امروزه چاقی به عنوان یک بیماری فراگیر در جهان شناخته می‌شود و میلیون‌ها نفر سالانه جان خود را بر اثر عوارض چاقی از دست می‌دهند.

نرخ ابتلا به چاقی کودکان و بزرگسالان در سطح جهان در حال افزایش است. در ادامه این مطلب به عوامل ایجاد چاقی اشاره می‌کنیم.

علل اضافه وزن و چاقی  

موارد مختلف و متعددی در اضافه وزن و چاقی موثر هستند. اما مهم ترین عوامل موثر در چاقي دریافت بیش از اندازه کالری  است. برخی از غذاهایی که دارای کالری بالایی هستند شامل موارد زیر می باشد:

• مصرف فست فودها
• غذاهای چرب و فرآوری شده
• مصرف محصولات لبنی
• غذهایی که دارای شکر زیاد هستند
• آبمیوه‌های صنعتی؛ نوشابه های گازدار
• نوشیدنی های الکلی
• مصرف نان و شیرینی
• مصرف انواع سس و مواد افزودنی

سایر عواملی که باعث اضافه وزن و چاقی می‌شوند:

• کم تحرکی
• فاکتورهای ژنتیکی و ارثی
• مشکلات هورمونی
• مصرف برخی داروها
• استرس زیاد
• عدم خواب کافی
• عوامل محیطی

عوارض و خطرات چاقی  

همانطور که اشاره کردیم چاقی عامل بسیاری از بیماریها است. در ادامه به مهم‌ترین عوارض چاقی اشاره می‌کنیم:

فشار خون بالا از مهم‌ترین عوارض چاقی است 

یکی از شایع ترین عوارض چاقی فشار خون بالا است. علاوه بر این، چاقی باعث افزایش تعداد ضربان قلب و  کاهش ظرفیت عروق برای جابجایی خون می‌شود که تمام این عوامل باعث پرفشاری خون می‌گردد.

ابتلا به دیابت  

یکی از عارضه‌های دیگر چاقی ابتلا به دیابت است. چاقی عامل اصلی ایجاد دیابت نوع ۲ است، زیرا افزایش  چربی باعث افزایش مقاومت بدن به اثر هورمون انسولین می‌شود. لذا این هورمون نمی‌تواند با مقادیر نرمال قبلی،  وظیفه‌ی خود را که کنترل قند خون است، به درستی انجام دهد و قند خون بالا می‌رود که خود یکی از عوامل  مهم خطر برای سلامتی افراد است .

چربی خون یکی دیگر از عوارض چاقی

استفاده از غذاهای پرچرب باعث افزایش کلسترول بد خون (LDL) و کاهش کلسترول مفید خون (HDL) و بالا رفتن تری گلیسیرید می‌گردد. این موضوع باعث افزایش چربی خون می‌گردد. چربی‌های اضافه در جدار رگها  رسوب می‌کنند. تصلب شرائین خود باعث افزایش خطر ابتلا به بیماری عروق کرونر و سکته‌ی مغزی می‌شود.

بیماری عروق کرونر  

این بیماری یکی از اشکال بیماریهای قلبی– عروقی است که از رسوب چربی در جدار سرخرگهای  کرونر (سرخرگهایی که به قلب خون رسانی می کنند) ایجاد می شود. پس از مدتی، رسوب این چربی ها باعث  تنگتر شدن دیواره ی داخلی عروق شده و خون کمتری به بافت قلب می‌رسد. کاهش خون رسانی به قلب، باعث  آنژین صدری (درد قفسه ی سینه) می شود. انسداد کامل عروق قلبی میتواند باعث سکته‌ی قلبی شود.

سکته‌ی مغزی از خطرات چاقی 

چاقی باعث تصلب شرائین و رسوب چربی در جدار سرخرگها می‌شود که می‌تواند سرخرگ‌های مغزی را نیز درگیر کند و باعث تنگ شدن عروق مغزی شود. حالا اگر لخته‌ی خونی در این عروق باریک ایجاد شود، می‌تواند به طور ناگهانی باعث انسداد جریان خون به منطقه‌ای از مغز شما شده و منجر به سکته ی مغزی گردد.

سایش مفاصل (استئوآرتریت)  

در افراد چاق به علت افزایش فشار وارده بر مفاصل (خصوصاً مفاصل زانو، ران و مهره های پایین کمری)،  غضروف مفصلی تخریب شده و باعث ایجاد درد مفصل و سفتی آنها می‌شود. این موضوع نیز از عوارض مهم چاقی محسوب می‌گردد.

توقف تنفس در خواب (آپنه خواب) از عوارض چاقی 

توقف تنفس در خواب، خصوصاً در افراد چاقی که زیاد خور و پف می‌کنند، دیده می‌شود. این افراد به هنگام  خواب شبانه، به علت انسداد مسیرهای هوایی ریه‌ها، برای مدت کوتاهی دچار توقف تنفس شده و مکررا در  طول شب بیدار می‌شوند. در نتیجه خواب با کیفیتی در شب ندارند و در طول روز نیز به علت اختلال در خواب  شبانه‌ی خود، دچار گیجی بوده و مرتب چرت می‌زنند. تحقیقات نشان داده، بیشتر افرادی که دچار وقفه یا آپنه‌ی  تنفسی می‌شوند، دارای اضافه وزن بوده و گردنی بزرگ و راه هوایی باریکی دارند. این مشکل نیز از عوارض مهم چاقی محسوب می‌گردد.

سرطان  

انواعی از سرطان‌ها با اضافه وزن همراه هستند که در زنان می‌توان به سرطان سینه، سرطان رحم، سرطان تخمدان،  سرطان گردن رحم و سرطان کیسه‌ی صفرا اشاره کرد. مردان چاق نیز نسبتاً در معرض خطر بالاتری برای ابتلا به  سرطان‌های کولون، رکتوم و پروستات هستند.

بیماری کبد چرب از خطرات چاقی 

در اثر چاقی، چربی بیشتری در ساختار کبد وارد می‌شود که این تجمع چربی، می‌تواند باعث ایجاد التهاب،  تخریب بافت کبد، کبد چرب و نهایتاً به نارسایی کبدی (سیروز) منجر شود، حتی اگر فرد همزمان از مشروبات  الکلی استفاده نکند، زیرا کبد چرب و سیروز کبدی بیشتر در افرادی که مقادیر زیادی الکل مصرف می کنند، بروز می‌کند.

سنگ کیسه صفرا  

تجمع چربی اضافی در بدن افراد چاق موجب تجمع کلسترول بیشتری در بدن آنها می‌شود که این کلسترول  اضافی می‌تواند در کیسه صفرا رسوب کند و باعث سنگ کیسه‌ی صفرا شود. همچنین کاهش وزن سریع (یعنی  بیش از ۱٫۵ کیلو گرم در هفته) نیز باعث ایجاد سنگ کیسه صفرا می‌شود.

به غیر از این بیماری‌ها، از دیگر عوارض چاقی می‌توان به مشکلات ظاهری مانند عدم امکان استفاده از بسیاری  لباسهای زیبا و پیر به نظر رسیدن اشاره کرد. به همین دلیل بسیاری از افراد دچار اضافه وزن و چاق با مشکلات روحی روانی و کمبود اعتماد به نفس دست وپنجه نرم می‌کنند که در طولانی مدت حتی می‌تواند منجر به  بیماریهای جدی تری مثل افسردگی شود.

چاق بودن بسیاری از تحرکها و ورزشها را هم برای فرد سخت‌تر می‌کند و می‌تواند منجربه بروز مشکلات  جسمانی عدیده‌ای شود. به طور مثال، افراد چاق در انجام ورزشهای مفرحی مثل فوتبال، کوهنوردی و… دچار مشکل هستند و مفاصل پاهای آنها تحت فشار بسیار زیادی قرار می‌گیرند. ورزش در افراد چاق معمولاً با درد  در نواحی مختلف بدن همراه است.

چاقی حتی می‌تواند منجر به بیماریهای گوارشی مثل سوزش سر دل هم شود. به طور کلی عوارض چاقی آنچنان  گسترده است که از این بیماری به عنوان یکی از اصلی ترین دلایل مرگ و میر در سرتاسر جهان یاد می شود.

رهایی از عوارض چاقی

با مطالعه مطالب بالا می‌توان دریافت که عوارض چاقی بسیار متعدد و همچنین خطرناک هستند. بنابراین افرادی که دارای اضافه وزن زیاد هستند باید جهت درمان این مشکل چاره اندیشی کنند. ورزش و رژیم غذایی معمولاً اولین راهکار هستند اما زمانی که فرد به چاقی مرضی مبتلا باشد (بی ام آی بالای ۳۵) درمانهای نظیر جراحی چاقی اسليو يا باي پس پیشنهاد می‌گردد.

دکتر مهدی عالم رجبی؛ فلوشیپ جراحی گوارش

دانشیار دانشگاه علوم پزشکی ایران